Alsjeblieft mam, ons favoriete bakkie.’ Ik zet twee Nescafé’s met gekookte melk op tafel. Ze trekt met trillende hand het kopje naar zich toe.
Veertig jaar geleden alweer. We delen een voorkeur voor Nescafé met gekookte melk, maar niet wat het verlies met ons doet. Zij vraagt het niet aan mij, ik vraag het niet aan haar.
‘Dank je,’ zegt ze. ‘Heb je zaterdag tijd om het gras te maaien?’
Kon ik het overdoen, dan zou ik vragen: ‘Hoe is het voor jou mam, dat papa er niet meer is? Mis je hem?’ Ze zou schrikken, het weg wuiven.
Ik ben als enige nog thuis, het nakomertje. Net eenentwintig en heb een toffe jeugd gehad. Zij bijna zestig. Haar jeugd speelde zich af in de oorlog. Hoe dat was, weet ik niet.
Ondanks haar schrikreactie zou ik zeggen dat ik van haar houd en zo graag wil weten hoe het met haar is. Het liefst was ik naast haar gaan zitten en had haar in mijn armen genomen. Maar dat had ze niet toegelaten. We hadden geen liefdevol, fysiek contact. Ze kon niet aanraken of aangeraakt worden. Ik wist niet beter.
Ze wrijft over haar pijnlijke, reumatische pols. Doet ze steeds vaker op momenten die mij niet kunnen ontgaan. Ik zie haar ook nooit huilen sinds het overlijden. Hoort dat niet bij rouw?
‘Het wordt er niet beter op, hè mam?’ en ik wijs naar haar pols. Ik geef haar de aandacht waar ze, zonder woorden, om vraagt. Er volgen nog veel non-verbale uitingen in de jaren die ze nog heeft. Jaren die ze niet wil.
Als ik haar een half jaar later op haar verjaardag nog vele jaren toewens, zegt ze dat zij dat niet wenst. Het raakt me. Impliciet zegt ze daarmee ook niet voor mij, haar zoon, te willen blijven leven. Een ongelukkige uiting van diepe rouw, denk ik nu.
De kanker, die ze vijftien jaar daarvoor overwon met het afstaan van een borst, komt terug en zeven jaar na het verlies van haar man, eindigt ook haar leven. Ze rouwde non-verbaal om haar man. Had ze de kracht maar gehad haar gevoelens verbaal te uiten. Openlijk, in het bijzijn van haar jongste zoon te huilen, te rouwen. Ik had het haar zo gegund.